Кратко описание

1 Studia Medyczne Tom 132 МЕДИЦИНСКИ ИЗСЛЕДВАНИЯ Под редакцията на Stanisław Głuszek Vol. 13 Q U A R T E R L Y j a n u ary m a r c h P.

безплатно

Описание

Studia Medyczne Tom 13

МЕДИЦИНСКИ ИЗСЛЕДВАНИЯ Под редакцията на Станислав Глушек

Кн. 13 Q U A R T E R LY януари – март

Publikacja indeksowana w Index Copernicus 2008: ICV = 3,80

Pod redakcją Stanisława Głuszka

Том 13 K W A R TA L N I K styczeń – marzec

Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego

KOMITET REDAKCYJNY/РЕДАКЦИОНЕН КОМИТЕТ Redaktor Naczelny/Главен редактор проф. zw. д-р хаб. н. мед. Stanisław Głuszek Zastępca Redaktora Naczelnego/Заместник-главен редактор проф. д-р хаб. н. мед. Станислав Биен, проф. д-р хаб. н. мед. Marianna Janion Sekretarz Redakcji/помощник редактори mgr Elżbieta Hombek, д-р н. мед. Йежи Кжевицки РАДА НАУКОВА/РЕДАКЦИЯ

проф. Krzysztof Bielecki (Warszawa) д-р Barbara Błaszczyk (Kielce) проф. Jean ‑ Pierre Chambon (Лил, Франция) д-р Elżbieta Cieśla (Kielce) проф. Ян Чеслав Чабала (Warszawa) проф. Станислав Йежи Чучуар (Люблин) проф. Теофан Мария Домжал (Варшава) проф. Wiesław Drozdowski (Białystok) проф. Славомир Дуткевич (Варшава) проф. Богуслав Франчук (Краков) проф. Анджей Фричковски (Warszawa) проф. Pavol Holéczy (Острава, Чехия) доктор Хелена Кадучакова (Ružomberok, Słowacja) д-р Wojciech Kiebzak (Kielce) проф. Рудолф Климек (Краков) проф. Marek Kochmański (Warszawa) д-р Aldona Kopik (Kielce) проф. Тереза ​​Корвин-Пиотровска (Шчецин) проф. Антон Лацко (Ružomberok, Słowacja) проф. Jerzy Kotowicz (Warszawa) проф. Ромуалд Левицки (Warszawa) проф. Анджей Маларевич (Келце)

д-р Małgorzata Markowska (Kielce) д-р Leszek Nowak (Kielce) проф. Grażyna Nowak ‑ Starz (Kielce) проф. Йозеф Опара (празничен Śląskie) проф. Siarhei Pańko (Brześć, Białoruś) проф. Станислав Пужински (Warszawa) проф. Станислав Радовицки (Warszawa) д-р Томаш Рогула (Кливланд, САЩ) проф. Grażyna Rydzewska (Kielce) проф. Анджей Риджевски (Келце) проф. Данута Риглевич (Варшава) проф. Халина Синчук-Валчак (Warszawa) проф. Войчех Собанец (Белосток) проф. Марек Спачински (Познан) проф. Бруно Щигиел (Warszawa) проф. Моника Шпрингер (Киелце) проф. Wiesław Szymański (Bydgoszcz) д-р Andrew Ukleja (Кливланд, САЩ) д-р Piotr Walerian (Warszawa) проф. Beata Wożakowska ‑ Kapłon (Kielce) д-р Barbara Wybraniec ‑ Lewicka (Warszawa) проф. Станислав Забелски (Варшава)

От tomu 9 „Studia Medyczne Akademii Świętokrzyskiej” ukazują się jako „Studia Medyczne”

СЪДЪРЖАНИЕ НА SPIS TREŚCI

ARTYKUŁY REDAKCYJNE/РЕДАКЦИОННИ СТАТИИ Standardy postępowania w urazach jamy brzusznej w warunkach Szpitalnego Oddziału Ratunkowego (SOR) Стандарти на процедурата при наранявания на корема в болницата Спешни отделения Dorota Adamczyk-на-майка Eduki matk piersią Хелена Кадучакова, Ева Мораучикова

PRACE ORYGINALNE/ОРИГИНАЛНИ ДОКЛАДИ Czynniki prognostyczne urodzenia noworodka o dużej masie. Ocena wartości prognostycznej okołoporodowej ultrasonografii Анализ на клинични прогнозни фактори на фетална макрозомия. Оценка на точността на предсказване на теглото на ултразвук Гжегож Пиасек, Олга Адамчик-Грушка, Патрик Радомски, Юзеф Старжевски i promocji zdrowia Анализ на свързаните със здравето знания и поведение на жени, хоспитализирани за гинекологични заболявания и бъдещи насоки за профилактика и промоция на здравето Aleksandra Słopiecka Поза на тялото в сагиталната равнина, измерена сред момичета на възраст от 12 до 15 години от провинция Светокрижие Postawa ciała w płaszczyźnie strzałkowej dziewcząt w wieku 12–15 lat z województwa świętokrzyskiego Jacek Wilczyński

PRACE KAZUISTYCZNE/СЛУЧАЙНИ ИЗСЛЕДВАНИЯ Pourazowa torbiel dolnego bieguna śledziony leczona laparoskopowo - опис przypadku Лапароскопия при постравматична киста на долната част на далака - доклад за случая Przemysław Wolak, Renata Skiba Ciąża jajnikozne - rzadka postamac. Analiza procesu diagnostyczo-terapeutycznego na podstawie opisu trzech przypadków Яйчникова бременност - рядка форма на извънматочна бременност. Анализът на диагностично-терапевтичния процес - около три казуса Изабела Левандовска-Андрушук, Олга Адамчик-Грушка

PRACE POGLĄDOWE/ПРЕГЛЕД ДОКЛАДИ Algorytm praktyczny farmakoterapii chorych na łagodny rozrost stercza (BPH) Практичен алгоритъм за медицинска терапия на пациенти с доброкачествена простатна хиперплазия (ДПХ) Славомир Дуткевич

Opieka nad położnicą i noworodkiem w środowisku domowym w okresie połogu Медицинска помощ на майка и новородено бебе от акушерка в домашна среда Marzena Zydorek, Bogumiła Gawęda, Anna Michalik, Jolanta Olszewska, Agnieszka Czerwińska Just, Beata Frankowska Jaya funkcjonowania systemów opieki zdrowotnej w wybranych krajach Unii Europejskiej (na przykładzie Szwecji, Wielkiej Brytanii, Polski i Niemiec) Анализ на функционирането на системите за здравеопазване в избрани държави от Европейския съюз (пример за Швеция, Великобритания, Полша и Германия) Mirosłazy Skkawiń ewolucji zjawiska śmierci z powodu chorób zakaźnych w aspekcie historycznym Примерите за феномена на смъртта поради инфекциозна болест в исторически аспект Jerzy J. Supady

40 lat pracy Bloku Operacyjnego Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Kielcach 40 години операционен театър в провинциална болница в Келце Йежи Кжевицки

Regulamin publikacji prac w „Studiach Medycznych” Инструкция за публикация в „Медицински изследвания”

Studia Medyczne 2009; 13: 7–14

СТАНДАРТНИ ПОСТОПОВАНИЯ W URAZACH JAMY BRZUSZNEJ W WARUNKACH SZPITALNEGO ODDZIAŁU RATUNKOWEGO (SOR) СТАНДАРТИ НА ПРОЦЕДУРАТА ПРИ ОБРАТНИТЕ НАРЕДИ В БОЛНИЧНИТЕ АВАРИЙНИ ОТДЕЛЕНИЯ

Dorota Adamczyk-Krupska1, Stanisław Głuszek2, 3 Szpitalny Oddział Ratunkowy Wojewódzki Szpital Zespolony w Kielcach Kierownik: lek. мед. Dorota Adamczyk-Krupska 2 Kliniczny Oddział Chirurgii Ogólnej, Onkologicznej i Endokrynologicznej Wojewódzki Szpital Zespolony w Kielcach Kierownik Oddziału: проф. zw. д-р хаб. н. мед. Stanisław Głuszek 3 Zakład Chirurgii i Pielęgniarstwa Chirurgicznego Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach Kierownik Zakładu: проф. zw. д-р хаб. н. мед. Станислав Глушек 1

Wraz z rozwojem chirurgii urazowej oraz systemu ratownictwa medycznego, coraz więcej urazów brzucha, nawet bardzo rozległych, trafia do Szpitalnych Oddziałów Ratunkowych. Od trafnej i szybkiej decyzji lekarzy tam pracujących zależą dalsze losy poszkodowanego. W tym celu zostały opracowane algorytmy i standardy dotyczące postępowania z pacjentem po urazie jamy brzusznej. Dotyczą one do-kładnego określenia charakteru i ciężkości uszkodzenia ciała, a co za tim idzie ustalenia odpowiedniej metody postępowania z chorym. Oprócz niezwykle istotnego badania fizykalnego chorego lekarz dyżurny SOR musi wybrać rodzaj diagnostiki. Na tę decyzję ma wpływ wiele czynników. W pracy omówiono podstawowe zasady postępowania diagnostycznego i leczniczego w urazach jamy brzusznej. Słowa kluczowe: uraz jamy brzusznej, badanie ultrasonograficzne, diagyczne płukanie otrzewnej, algorytm postępowania. РЕЗЮМЕ

Заедно с развитието на травматичната хирургия и спешната медицинска система, все повече коремни наранявания - дори много големи, отиват в спешните отделения на болницата. Съдбите на ранените зависят от подходящото и бързо решение на лекарите, които работят там. За тази цел са разработени алгоритми и стандарти за лечение на пациенти след коремна травма. Тези стандарти се отнасят до определяне на точния характер и тежест на нараняването и по този начин определят подходящия метод за справяне с пострадалия. В допълнение към изключително важния физически преглед на пациента, лекарят по спешност също е избрал и вида на диагностиката. Това решение може да бъде повлияно от много фактори. Обсъдени са стандартите на диагностичния процес и процедурата за лечение при коремни наранявания. Ключови думи: коремна травма, ултразвуково изображение, диагностична перитонеална промивка, алгоритми за лечение.

Uraz (травма) powoduje uszkodzenie ciała lub jego części (тъкани, narządy) wskutek działania jednego z czynników zewnętrznych, np. upadku, uderzenia, energii elektrycznej i innych. Pojęcie urazu należy odróżnić od obrażenia (uszkodzenia) ciała. Urazy, po chorobach układu krążenia i nowotworach, zajmują trzecie miejsce wśród przyczyn zgonów w populacji ludzkiej. U ludzi młodych do 40. roku życia są one najczęstszą przyczyną śmierci.

W wielu opracowaniach dotyczących postępowania z chorym po urazie występuje pojęcie algorytmów и standardów. Algorytm stanowi przepis postępowania prowadzącego do rozwiązania określonego zadania - zbiór poleceń dotyczących pewnych obiektów (danych) ze wskazaniem kolejności. Algorytm wskazuje na zale‑ cane zwyczajowo rozwiązanie problemu. Стандартно за wzorzec ustanowiony przez autorytet (zespół autory‑

tetów) jako reguła dla zmierzenia ilości, wagi, zakresu wartości lub jakości [1]. W wniku urazu (травма) powstają obrażenia uszkodzenia ciała (laesiones). Rozróżniając rodzaj siły urazu uszkadzającej ciągłość powłok skórnych, obrażenia ciała dzieli się na: 1. obrażenia przenikające (zwane również drążącymi, otwartymi) 2. obrażenia nieprzenikaęęep nieprzenika zam. 3. inną grupą obrażeń Mechanicznych są rany postrza‑ łowe zadane bronią palną lub odłamkami granatów - w czasie pokoju są one wynikiem nieszczęśli‑ wypadków oraz coraz częściej związawojzązzej zząążożeż zząążążżżżżżżżżżżżżżżężżżżżżżżżśżżżżżśżżżżżśżżżżśżęś zęązzożęśżęzęzęzęzęzęzęz prż prż prż prś pr s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s szo s szo sjemjemjemjemjemjemjemjemjem Uraz powoduje zniszczenie struktury tkanek przez odkształcenie przekraczające ich wytrzymałość и po datność. W tępym urazie dochodzi do wyhamowania lub zmiażdżenia, a w urazie przeszywającym do rozdzielenia i rozerwania tkanek przez przedmiot pe-netrujący, np. нож. Wielkość uszkodzenia is wprost proporcjonalna do energii kinetycznej działającej podczas urazu.

gdzie: EK - energia kinetyczna, m - masa, V - prędkość, z jaką działa masa pocisku lub poruszającego się ciała [2]

W mechanizmie urazu prędkość ma znacznie większy wpływ na następstwa urazu niż poddana dzia‑łaniu czy działająca masa (obrażenia u ofiar wypadków komunikacyjnych). We współczesnej traumatologii stosowany jest następujący podział obrażeń: • manye obrażenia ciała (MOC) - to obrażenia dwóch lub więcej okolic ciała, z których każde jest wskazaniem do leczenia szpitalegoj dą opapitalnegoj ozpitalegoj ozp . rozerwanie jelita i śledziony, • wielomiejscowe obrażenia ciała (WOC) - liczne obrażenia umiejscowione w różnych okolicach bez zagrożenia życia, • izolowane obrażenia ciała (IOC) - obrażenia dotycząÄ ccąa една oko. Do zgonów w następstwie urazów dochodzi w trzech typowych przedziałach czasowych. 1. W okresie kilku pierwszych minut po urazie i obciążonym największą śmiertelnością. Przyczyna zgonu zależy od uszkodzenia ważnych dla życia anatomicznych struktur, takich jak: serce, duże na- czynia, mózg, rdzeń przedłużony (ok. 50% wszyst‑ kich zgonów w następstwie urazów). Na śmiertel‑ ność z ww. przyczyn nie ma wpływu organizacja

Дорота Адамчик-Крупска, Станислав Глушек

СТАНДАРТНА ПОСТĘПОВАНИЯ W УРАЗАЧ ДЖЕЙМИ БРУШНЕЙ W WARUNKACH SZPITALNEGO ODDZIAŁU RATUNKOWEGO (SOR)

ściej cytowana w piśmiennictwie medycznym. Klasyfikacja ta ocenia w 6-stopniowej skali obra‑ żenia sześciu okolic ciała: 1.głowy i szyi, 2.twarzy, 3.klatki piersiowej, 4. narządów jamy brzusznej i miednicy mniejszej, 5. kończyn i kości miednyy 1, 2). skala śpiączki Glasgow (GCS - мащаб на кома в Глазгоу) wskaźnik urazowy (TS - резултат от травма) wskaźnik urazowy (RTS - ревизиран резултат за травма) wskaźnik APACHE (I - III) - оценка на острата физиология и хронично здраве - stosowany najczęściej w oddziałachń i przeżycia TRISS - оценка на тежестта на претърпената травма

Таблица 1. Скала за обработка (МКС) [3] 1 Нивелийски uszkodzenia 2 Średnie urazy 3 Urazy ciężkie, lecz niezagrażające życiu 4 Uraz zagrażający życiu, przeżycie wysoce prawdopodobne 5 Ciężki, krytye kriety

Oznacza ciężkie, śmiertelne obrażenia bez szansy przeżycia - punktacja wyłączona ze skali ISS

Таблица 2. Скала за обработка - интерпретация на wyników według Baker SP и wsp. [4] Wynik Śmiertelność dla Śmiertelność dla Śmiertelność dla (pkt) wieku ≤49 lat wieku 50–69 lat wieku ≥70 lat 5

Wskaźnik ISS ma szerokie zastosowanie w wielu ośrodkach na całym świecie, w tym także i w polskich. Wielką zaletą wskaźnika ISS се шегува, że przy jego pomocy można scharakteryzować różniące się anato-miczne uszkodzenia ciała. Jednak należy sobie zdawać sprawę z niedoskonałości wskaźnika ISS. Liczne zaburzenia czynności organizmu po urazie zależą nie tylko od stopnia ciężkości uszkodzeń anatomicznych. Należy więc brać po uwagę również fizjologiczne и metaboliczne skutki urazu, stan biologiczny osoby

Дорота Адамчик-Крупска, Станислав Глушек

а) pierwsze oględziny - оценка и leczenie zgodne z zasadami ABC, założenie cewnika Foleya do

pęcherza moczowego, założenie zgłębnika noso- WO-żołądkowego (służące zarówno odbarczeniu żołądka и celowi diagnostycznemu), wywiad - zebranie dokładnego wywiadu съвместно направи rodzaju, силил, czasu czynnika powodującego uraz, drugie oględziny - należy zbadać cały brzuch, Boki и plecy, powinny BYC opisane stłuczenia, rany, zanieczyszczenie ran, badanie brzucha - brzuch należy również osłuchać celem oceny motoryki, opukiwaniem и obmacywaniem należy ocenić wzdęcia, objawy otrzewnowe и tkliwą bolesność. powtórne badanie brzucha - powinno być przepro‑ wadzone przez tę samą osobę, która badała już wcze‑ śniej, gdy zachodzi podejrzenie wewnątrzbrzusznych uszkodzeń lub gdy zmienia się stan chorego. badanie per rectum - przeprowadzone w celu stwierdzenia ew. obecności krwi, oceny gruczołu krokowego, oceny położenia odłamów kostnych w przypadku złamania kości miednicy. konieczne badania Laboratjnejne - morfologia krwi, elektrolity, stężenie mocznika, kreatyniny, aktywności amylazy, oznaczenie układu krzep‑ nięcia, grupy krwi, badanie ogólne moczu, jeżeli istnieje taka możliwość oznacy. диагностични badania образовани USG в inne.

Chorzy ze wskazaniami do leczenia operacyjnego nie wymagają dalszej diagnostiki w szpitalnym od‑ dziale ratunkowym. Tępy uraz brzucha • dalsza diagnostika - jest konieczna, jeżeli badanie jest niewiarygodne ze względu na zmieniony stan psychiczny chorego, np. uraz głowy czy upojenie alkoholowe lub uraz rdzenia kręgowego, • przeprowadzone badanie nie jest jednoznaczne, • należy przeprowadzić diagnostyczne płukanie jamy otrzewnej (DPO). Obrażenia przenikające - оценка на полагането на механизма за установяване (np. Rana postrzałowa, rana zadana nożem), локализация на обработката и prawdopodobnego kanału rany. • rany zadane ostrzem; rozróżniamy rany okolicy przedniej brzucha, okolicy piersiowo-brzusznej oraz rany okolicy grzbietu lub boku. W każdym z tych przypadków bardzo ważne jest jest diag‑ styczne płukanie otrzewnej (DPO), jeżeli istnieją wątpliwości po badaniu klinicznym, ultrasonogra- ficznym и tomograficznym. • rany postrzałowe - przenikające brzuch wy‑ magają leczenia operacyjnego, ponieważ prawie 100% tych obrażeń wymaga naprawy chirurgicznej uszkodzeń [7].

СТАНДАРТНА ПОСТĘПОВАНИЯ W УРАЗАЧ ДЖЕЙМИ БРУШНЕЙ W WARUNKACH SZPITALNEGO ODDZIAŁU RATUNKOWEGO (SOR)

W Polsce, podobnie jak i w całej Europie, pierw‑ szym diagnostycznym badaniem obrazowym wykony‑ wanym tuż po badaniu przedmiotowym chorego jest ultrasonografia (USG) jamy brzusznej. W warunkach izby przyjęć czy oddziału ratunkowego możliwe jest wykonanie mało skomplikowanego badania, за jakie uważane jest badanie USG. Szczególnie u chorych

Дорота Адамчик-Крупска, Станислав Глушек

СТАНДАРТНА ПОСТĘПОВАНИЯ W URAZACH JAMY BRZUSZNEJ W WARUNKACH SZPITALNEGO ODDZIAŁU RATUNKOWEGO (SOR)

Таблица 3. Interpretacja wyników diagnostycznego płukania jamy otrzewnej (DPO) [18] Wynik Aspirat

Dodatni> 10 ml krwi

Niepewny ≤10 ml krwi lub niewielka ilość w chwili wprowadzenia cewnika

Płyn wypłukany Zabarwiony na Krew, krwisty z otrzewnej czerwono

Ujemny Brak krwi

Liczba erytrocytów/m³> 100 000/mm³ 50 000–100 000 50 000/mm³